1 - KEDİ KARMA AŞISI NELERE KARŞI KORUR?

 

FELİNE PANLEUKEPENİA

Viral bir hastalıktır. Özellikle yavrularda ölüme neden olur. Kendini iştahsızlık, kusma, ve çoğunlukla ishalde kan ile belli eder. Korunma yöntemi aşılamadır. Oldukça bulaşıcıdır.

 

FELİNE RHINOTRACHEITIS

Özellikle ülkemizde çok yaygındır. Özellikle sokak kedilerinde bolca görülen enfeksiyon kedilerde burun akıntısı, göz yaşı akıntısı, öksürük gibi solunum sistemi enfeksiyonu belirtileri gösterir. Çok bulaşıcıdır. Yetişkin ve yavru kediler için ölümcül bir tehlikedir. Korunma yöntemi aşılamadır.

 

FELINE CALICIVIRUS

Ağız ülserine  ve buna bağlı ağız kokusu, ağızda acıya bağlı  yememe isteği ve zayıflamalara neden olur. Bulaşıcıdır.

 

KUDUZ AŞISI NELERE KARŞI KORUR?

 

KUDUZ (zoonoz-hayvandan insana bulaşır)

Kuduz hızlı gelişen, bilinç kaybı, salya akıntısı, yutkuma güçlüğü ve çeşitli felçlerle kendini gösteren bir hastalıktır. Ölümle sonuçlanan viral bir hastalıktır. Merkezi sinir sistemine saldırır. İnsan dahil tüm sıcakkanlı hayvanlarda görülebilir. Hastalık sağlıklı bir hayvanın hasta bir hayvan tarafından ısırılmasıyla ve salyasında bulunan kuduz virüsünü açık yaraya geçirmesiyle ortaya çıkar. Virüs salyaya hastalığın ölüm öncesindeki 48 saatte  geldiği için ısırılan her hayvan kudurmaz. Kuduzun tedavisi yoktur ve aşılama tek koruyucu önlemdir. Yavru kedilerde anne vücudundan gelen koruma onları 3 ay kadar koruduğu için 3 aylık olmadan önce uygulanmamalıdır aksi takdirde anne vücudundan gelen savunma hücreleri aşıyı etkisiz kılar . Her sene tekrarı yapılmalıdır.

 

LEUKEMIA AŞISI NELERE KARŞI KORUR?

 

FELINE LEUKEMIA -FeLV (Kedi Lösemisi)

Viral bir hastalıktır, etkeni feline leukemia virüsü'dür. Kan hücrelerinin oluşumu ile ilgili lenfoid dokularda tümörler oluşturur. Tükürük, burun akıntısı, dışkı, vajinal akıntı, süt  ve kan yolu ile bulaşır. Belli bir tedavisi yoktur. Semptomik tedavi ve immun sistemi (bağışıklılık sistemini) destekleyen tedaviler yapılır. Genelde olumlu sonuçlar alınmaz. Yavruyken 2  doz uygulanır sonrasında ise yılda bir kez tekrarı yapılmalıdır.

 

FIV AŞISI NELERE KARŞI KORUR?

 

FIV (Kedi AIDSi)

Salyadaki virüsden bulaşır. İnsandaki AIDS'e benzer. Kendini birkaç gün süren ateş, ishal, sepsis ve lenfadenopati ile gösterir. Erken dönemde kliniksel olarak herşey normaldir. İleriki dönemlerde bağışıklık sisteminde yetersizlik görülür. Ağız içi lezyonları, solunum sistemi enfeksiyonları, kusma, ishal, kilo kaybı, ateş, halsizlik, kanser, böbrek hastalıkları, kronik stomatit, rhinit ve sinir sistemine ait bulgular görülür.

 

KEDİLERİN AŞI TAKVİMİ

AVRU  AŞILAMA PROGRAMI

6. hafta İç parazit tedavisi -dış parazit tedavisi

6 .hafta Karma Aşı 1

9. hafta Karma Aşı 2

10. hafta Lösemi Aşısı 1

12. hafta Kuduz Aşısı

13. hafta Lösemi Aşısı 2

16. hafta Fiv Aşısı

 

1 YAŞ ÜSTÜ HERYIL TEKRAR EDİLMEK ÜZERE

Karma

Kuduz

Lösemi Aşısı

Ayrıca her iki ayda bir dış parazit uygulaması ve her 3 ayda bir içparazit uygulaması tekrarlanır.

 

KÖPEKLERDE AŞILAMA PROGRAMI

 Yavru köpeklerin aşılanması onların sağlıklı ve mutlu bir gençlik dönemi geçirmesinde önemli adımlardan biridir. Aşılamada kim, ne, neden, nerede ve nasıl sorularına cevap vermek karmaşıktır ve yavrudan yavruya değişebilir. Yavru köpeğiniz için hangi aşıların uygun olduğunu belirlemek için mutlaka bir veteriner hekime danışmalı ve o şekilde bir program uygulanmalıdır.  Aşıları daha iyi anlamak için, onun yaşamının ilk birkaç haftasında hastalıktan nasıl korunduğunu anlamak önemlidir.

 

Anne Tarafından Korunma (Maternal Antikorlar)

eni doğan köpek yavrusu, doğal olarak hastalıklara karşı bağışık değildir. Ancak anne kanında plasenta yoluyla elde ettikleri bazı antikorlar tarafından koruma sağlanır.

Bağışıklığın bir sonraki seviyeye taşınması, ilk sütten elde edilen antikorlar sayesinde olmaktadır. Bu doğum sırasında üretilen ve 36-48 saat süresince devam eden süttür. Bu antikor açısından zengin süte kolostrum adı verilir. Yavru sonrasında bu antikorları anne sütü yoluyla almaya devam etmez. Antikorları anne sütü ile sadece iki gün kadar alabilir. Anneden kan veya kolostrum yoluyla alınan tüm antikorlara maternal antikorlar adı verilmektedir.

Belirtmek gerekir ki bir köpek yavrusu, annesinin yalnızca maruz kaldığı veya yakın zamanda aşılandığı hastalıklara karşı üretilen antikorları alabilir.

Örnek olarak, bir anne aşılanmadığı taktirde ve hastalığı atlatmadığı taktirde parvoviruse karşı herhangi bir antikor üretemeyeceği için yavruya da kolostrum veya kan yoluyla geçirmesi mümkün olmaz.

 

Duyarlılık Penceresi

Yavruda etkili bir bağışıklık (koruma) sisteminin oluştuğu yaş, onun annesinden aldığı antikorun miktarı ile doğru orantılıdır. Yavrunun kanında mevcut olan yüksek düzeyde maternal antikorlar, aşının etkinliğini engeller. Yavrudaki maternal atikorların düzeyleri yeterli seviyeye düştüğünde bağışıklığı sağlamak için ticari aşıların yardımına başvurulacaktır. Anneden gelen antikorlar yenidoğanın kanında genellikle birkaç hafta süresince (6 hafta) dolaşmaktadır. Maternal antikorların birkaç günden birkaç haftaya değişen bir süre içersinde çok düşük düzeyde bağışıklık sağladıkları fakat aşılara yüksek düzeyde çalışması için izin verdikleri bir periyod vardır. Bu periyoda duyarlılık penceresi denilmektedir.Aşı olsa dahi bu dönemde bir köpek yada kedi yavrusunun hasta olmayacağını söyleyemeyiz.

 

Yavru Köpeklerin Aşılama Zamanı

Duyarlılık penceresinin uzunluğu ve zamanlaması bir batımda doğan yavrular arasında dahi bireysel farklılıklar göstermektedir. Farklı yavrulardan alınan çapraz kesitlerle yapılan bir çalışma aşıya karşı geliştirilen cevabın ve bağışıklık gelişiminin geniş bir periyodu kapsadığını göstermiştir.

Yavruların %25’i 6 haftalık yaşta bağışıklık kazanabilmiştir. 9 haftalık yaşta ise yavruların %40’ı aşılamaya karşı cevap vermiştir. Aşının sağladığı bağışıklığın oranı 16 haftalık yaşta %60’a 19 haftalık yaşta ise %95’e ulaşır. Hemen hemen tüm araştırmacılar, yavru kedi ve köpeklerin en azından üçlü karma aşılar ile aşılanmasını ve bir yaşından itibaren de tekrarlanması gerektiği konusunda hemfikirlerdir. Yavru köpekler için hangi aşıların ne sıklıkla yapılması gerektiği veteriner hekimlerin uzmanlık konusuna girmektedir. Drs. Foster ve Smith karma aşının başlangıçta 6 haftalık yaşta yapılmasını ve yavru 16 haftalık yaşa gelene kadar her üç haftada bir kez tekrarlanmasını tercih etmekte ve bu program uygulandığında köpeklerin geniş bir aralıkta korunacağına inanmaktadırlar. Uygulanan bu protokol ile cevap vermeyen bazı köpeklerin aşılanacağına ve koruma gelişen yani cevap alınan köpeklerinde yeniden aşılanmış olacağı düşünülüyor.

 

Aşılama Dozu

Küçük ırk köpek yavrularının büyük ırklara mensup yavrulardan düşük dozda aşı alması gerekliliği doğru değildir. Yaş, vücut ağırlığı, ırk ve cinsiyeti ne olursa olsun bütün yavrulara aynı aşı dozu verilir. Aşılar genellikle 1 mililitre(cc) dozlarında uygulanmaktadır. Bu konuda sadece üretici firmaların tavsiyelerini uygulamak yeterlidir. Önerilenden daha az miktarda aşı uygulanması büyük olasılıkla yetersiz bağışıklığa neden olur.

Fakat her yavruya bireysel test yapmadan yavrunun bağışıklık sisteminin en iyi cevabı ne zaman vereceğini bilmek mümkün değildir.Aynı zamanda duyarlılık penceresi nedeniyle bir enfeksiyon karşısında aşılanmasına (parvo vb.) karşın bazı yavrular hastalanır.

 Kaliteli aşılar ve agresif bir aşılama protokolü kullanılarak, mümkün olduğunca küçük bir duyarlılık penceresi yaratabiliriz. Yukarıda bahsi geçen aşı protokolü her yavru köpek için doğru değildir. Bazı yüksek riskli yavrulara daha yoğun ve agresif bir aşı programı uygulamasını gerektirebilir. Bu nedenle en iyisi bir veteriner hekimin yavru köpek veya erişkin bir köpek için belirleyeceği bireysel duruma uygun aşılama programıdır.

 

Yavru köpeklerin aşılanması gerekli hastalıklar

AVMA Biyolojik ve Terapotik Ajanlar Konseyi’nin kedi ve köpeklere uygulanacak aşılar üzerine ilişkin raporunda, köpekler için mutlaka uygulanması gerekli anı aşıların Distemper, Canine Adenovirus-2 (hepatitis ve solunum yolu hastalığı), Canine Parvovirus,Leptospirosis , Canine Parainfluenza ve Kuduz olduğu belirtilmiştir. Ana aşıların dışındaki noncore aşılar ise  Coronavirus, Bordetella Bronchiseptica (aynı zamanda kennel cough’ın nedeni) ve Lyme hastalığının nedeni Borrelia burgdorferi’yi kapsar.

 

Zamanında Koruma

Aşılar uygulandıktan hemen sonra bağışıklığı hemen teşvik etmemektedir. Bir aşı uygulandıktan sonra antijenlerin tanıması, cevap oluşması ve bağışıklık sistemi tarafından tanınması gerekmektedir. Çoğu yavruda hastalığa karşı koruma, aşı uygulandıktan sonraki 5 güne kadar oluşmaz. Bir aşının tam koruma sağlaması genellikle 14 gün kadar sürmektedir. Bazı durumlarda koruma elde etmek için iki veya daha fazla aşının birkaç hafta rayla verilmesi gerekebilir. Genel olarak modifiye canlı aşıların intrasanal yolla uygulanması hızlı bir koruma sağlar.

 

Bazı Aşılı Hayvanların Hastalığa Yakalanması

Kelimenin tam anlamıyla ABD’de bugün yüzlerce belki binlerce köpek ve kedinin hala hastalıklara karşı aşılandıktan sonra yeniden hastalandıkları bir gerçektir. Bu aşı ile ilgili problemden ziyade, aşıya karşı oluşturulan bağışıklık yanıtının yetersizliği ile ilgilidir. Buna karşı oluşan duruma aşı yetmezliği denir. Parvovirus bu noktada ciddi bir durumdur. Ne yazık ki bazı durumlardan ötürü aşı, yavruyu hastalıktan korumak için bağışıklı sistemini yeterince uyaramaz. Bu materyal antikorların engeli nedeniyle oluşabileceği gibi, aşı nedeniyle köpeğin kendi bağışıklık sistemi ya da genetik faktörler nedeniyle olabilir. Fakat materyal antikorların engeli yavrularda açık ara ile en yaygın neden olarak kabul edilmektedir.

 

AŞILAMA PROGRAMI KÖPEKLERDE ŞU ŞEKİLDEDİR

 

40 GÜNLÜK  Puppy DP( Genclik hastalığı –Distemper  ve Kanlı İshal –Parvoviral Enterit için ikili aşı)

HAFTALIK  5Lİ Karma Aşı (Distemper-Parvovirus-Parainfluenza-Leptospira-İnf.Laryngotracheitis)-1

7 HAFTALIK  Bordatella Bronchiseptica-Bronchine  (Kennel Cough) Aşısı -1

HAFTALIK  Lyme Hastalığı Aşısı-1

9 HAFTALIK  5Lİ Karma Aşı -2

10 HAFTALIK Bordatella Bronchiseptica-Bronchine  Aşısı -2

11 HAFTALIK Lyme Hastalığı Aşısı -2

12 HAFTALIK Kuduz Aşısı

13 HAFTALIK Coronavirus Aşısı-1

16 HAFTALIK Coronavirüs Aşısı-2

24 HAFTALIK Karma Aşı -3( Rott Weiller gibi kanlı ishal virüsüne dayanıksız ırklarda)

 

BUNDAN SONRA HERYIL 1 KEZ OLMAK ÜZERE

Karma Aşı

Kuduz Aşısı

>Coronavirus Aşısı

Bronchine Aşısı

Lyme Aşısı tekrar edilir.

 

Köpeklerde iç parazit uygulaması her üç ayda bir düzenli uygulanır. Köpek 10 kg altındaysa iç parazit(halk arasında kist )aşısı uygulanırken köpek 10 kg üstündeyse her 10 kg köpek için 1 tane şeklinde köpeğin kilosuna göre iç parazit tabletleri köpeğe yedirilir.

Köpeklerde dış parazit uygulamaları pire kene damlası tercih edilirse ilkbahardan kış dönemine kadar damlalar ayda bir kullanılmak üzere, kış döneminden ilkbahar dönemine kadar da damlalar 2 ayda bir kullanılmak üzere düzenli uygulanır. Daha uzun koruma için pire kene tasmaları tercih edilebilir.

 

KEDİ VE KÖPEKLERDE İÇ PARAZİT TEDAVİSİNİN ÖNEMİ

Kedi ve köpeklerde yapılan iç parazit tedavisinin insan sağlığı açısından büyük önemi vardır.Halk arasında 'kedinini tüyü ciğerine gitti kis yaptı, köpeğin tüyü boğazına yapıştı kis yaptı' diye zikredilen ve insanları hayvanlara dokunmaktan korkutup alıkoyan şehir efsanelerinin aslı şu şekildedir.Eccinococcus Granulosus adı verilen kedi ve köpeklerin barsaklarında gözlenen bir  parazit türünün yumurtaları dışkı yoluyla atıldığı ve bir şekilde kedi ve köpeğin tüylerine yapıştığında ve biz hayvanları severken bu yumurtaları alıp yuttuğumuzda biz insanların iç organlarına-öncelikli karaciğer olmak üzere,akciğer ve beyinde de gözlenir-gider ve kist keseleri oluşturur(bu kist keseleri kisthidatik diye adlandırılır) ve insan sağlığını ciddi anlamda tehdit ederler.Hayvanlara düzenli olarak 3 ayda bir uygulanan iç parazit aşısı-tableti ile bu parazit vucutta varsa öldürülür ve atılır ,yoksa da 3 ay boyunca vücuda girmesi engellenmiş olur.Bu yüzden kedi ve köpeklerde yapılan iç parazit tedavisisin aksatılmaması insan sağlığını korumak açısından çok önemlidir.

 

Bir de hayvanlarda gördüğümüz Toxoplazma adında bir parazit yetişkin insanlarda yada çocuklarda herhangi bir problem teşkil etmezken  hamile bayanlarda düşüğe sebep olmaktadır.Bu parazitten korunmak için iç parazit uygulaması evde hamilelik olduğu durumlarda bu parazitin hayat döngü süreci 45 gün olduğu için 45 günlük periyotlara düşürülür ve hamilelik sonlandıktan sonra tekrar 3 aylık periyoda çıkartılır.